Κ. Π. Καβάφης - Η Ζωή και το Εργο του

Ο Κωνσταντίνος Π. Καβάφης,
γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1863 (29 Απριλίου) και πέθανε στην ίδια πόλη το 1933 την ημέρα των γενεθλίων του.
Ηταν το ένατο και τελευταίο παιδί του Πέτρου Ι. Καβάφη (Κωνσταντινούπολη, 1814 - Αλεξάνδρεια, 1870), μεγαλέμπορου βαμβακιού, από φαναριώτικο γένος που οι ρίζες του φαίνεται πως είναι βυζαντινές και της Χαρίκλειας Φωτιάδη (Νιχώρι

Κωνσταντινουπόλεως, 1834 - Αλεξάνδρεια, 1899) από παλαιότατη οικογένεια της Πόλης.
Υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, η μεγαλύτερη πνευματική φυσιογνωμία της Αλεξάνδρειας. Ο μικρός Καβάφης ζει τα πρώτα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια, μέσα σε εξαιρετικές συνθήκες ευημερίας.

Στο ισόγειο του διώροφου σπιτιού των Καβάφηδων στην αριστοκρατική οδό Σερίφ, στεγάζονταν τα γραφεία του ακμαιότατου εμπορικού οίκου «Καβάφης & Σία» (κύριος συνέταιρος ο Γεώργιος Καβάφης, θείος του ποιητή, εγκατεστημένος στο Λονδίνο), ενώ η οικογένεια του Πέτρου Καβάφη διαβίωνε με χαρακτηριστική άνεση στο πρώτο και στο δεύτερο πάτωμα, διατηρώντας Γάλλο παιδαγωγό, Αγγλίδα τροφό, Έλληνες υπηρέτες, Ιταλό αμαξά και Αιγύπτιο θυρωρό!
To 1870 με το θάνατο του πατέρα Καβάφη αρχίζει, ουσιαστικά, η σταθερή πορεία της οικογένειας προς την οικονομική κρίση και παρακμή. Το 1872 η Χαρίκλεια Καβάφη μετακομίζει με τα παιδιά της στην Αγγλία όπου και θα παραμείνουν τα επόμενα έξι χρόνια (κυρίως στο Λίβερπουλ αλλά και στο Λονδίνο). Ο μικρός Καβάφης σπουδάζει σε αγγλικό σχολείο όπου και διδάσκεται για μητρική του γλώσσα την αγγλική αλλά παράλληλα μαθαίνει και ελληνικά και γαλλικά.
Μετά από λίγα χρόνια παραμονής στην Αγγλία αναγκάζονται να επιστρέψουν στην Αλεξάνδρεια καθώς τα οικονομικά της οικογένειας πηγαίνουν άσχημα και η οικογενειακή επιχείρηση διαλύεται. Ο Καβάφης συνεχίζει τις σπουδές του στο Εμποροπρακτικό Λύκειο «Ερμής» ενώ παράλληλα υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι κατά το διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα στην επιστροφή από την Αγγλία (1878) και στο ξεκίνημα της φοίτησης στον «Ερμή» (1881), ο Καβάφης είχε αρχίσει να μελετά και να εργάζεται πνευματικά από μόνος του, χρησιμοποιώντας βιβλία από τις δανειστικές βιβλιοθήκες της Αλεξάνδρειας. Σ' αυτήν την τριετία ανάγεται και η φιλόδοξη απόπειρά του να συντάξει ένα ιστορικό λεξικό, προσπάθεια που δεν ολοκληρώθηκε αφού τα λήμματα του έργου σταμάτησαν «στη μοιραία λέξη Αλέξανδρος».
Το 1882, στη διάρκεια της αιγυπτιακής εξέγερσης κατά των Αγγλων, πηγαίνει με την οικογένειά του για τρία χρόνια (ως τον Οκτώβριο του 1885) στην Κωνσταντινούπολη, στο σπίτι του φαναριώτη παππού του, Γεωργάκη Φωτιάδη. Η τριετής παραμονή του Καβάφη στην Πόλη αποδεικνύεται ιδιαιτέρως σημαντική και κρίσιμη για διαφορετικούς λόγους. Σύμφωνα με τις βιογραφικές σημειώσεις της Ρίκας Σεγκοπούλου, ο ομοσεξουαλισμός του άρχισε να εκδηλώνεται στα 1883.
Παράλληλα, γνωρίζουμε, ότι ο ποιητής άρχισε να εκφράζει ζωηρό ενδιαφέρον για να ακολουθήσει πολιτική και δημοσιογραφική καριέρα. Φυσικά, το πιο αξιοσημείωτο αυτής της περιόδου, είναι το γεγονός ότι η παραμονή του στην Πόλη συμπίπτει με τις πρώτες μαρτυρημένες συστηματικές του προσπάθειες να επιδοθεί στην τέχνη του ποιητικού λόγου. Τεκμήριο της πρώιμης αυτής προσπάθειας του Καβάφη, αποτελεί μια ομάδα αδημοσίευτων από τον ίδιο ποιημάτων, τα οποία εκδόθηκαν μαζί με άλλα ανέκδοτα ποιήματα το 1968 από το Γ.Π. Σαββίδη.
Τον καιρό εκείνο συμπληρώνει και τις μελέτες του πάνω στην αρχαία και μεσαιωνική ελληνική φιλολογία που τις είχε αρχίσει την εποχή ακόμα που βρισκόταν στην Αγγλία. Τον Οκτώβριο του 1885, ο Καβάφης γυρίζει στην Αλεξάνδρεια μαζί με τη μητέρα του και τους αδελφούς του, Αλέξανδρο και Παύλο. Με την επιστροφή του, ο Καβάφης εγκαταλείπει την αγγλική υπηκοότητα (που είχε αποκτήσει ο πατέρας του στα 1850) και παίρνει την ελληνική.
Τα πρώτα χρόνια μετά την επιστροφή στην Αλεξάνδρεια είναι μια περίοδος προσαρμογής. Ο Καβάφης αρχίζει να εργάζεται, όχι ακόμη συστηματικά, αλλάζοντας διάφορα επαγγέλματα όπως του δημοσιογράφου στην εφημερίδα «Τηλέγραφος» (1886), του μεσίτη στο Χρηματιστήριο Βάμβακος (1888) και του άμισθου γραμματέα στο Γραφείο Αρδεύσεων (1889-1892) όπου και θα προσληφθεί ως έκτακτος έμμισθος υπάλληλος το 1892 και θα εργαστεί μόνιμα εκεί επί τριάντα χρόνια, μέχρι το 1922, φτάνοντας στο βαθμό του υποτμηματάρχη.
Η κυριότερη χρονολογική τομή ως προς την εξέλιξη του έργου του ποιητή, κατά την εποχή αυτή, τοποθετείται στα 1891. Είναι η χρονιά κατά την οποία ο Καβάφης εκδίδει σε μονόφυλλο το πρώτο πραγματικά αξιόλογο ποίημά του (το Κτίσται) και δημοσιεύει μερικά από τα πιο αξιόλογα πεζά του κείμενα, όπως τα δύο περί των «Ελγινείων» που παρουσιάζουν δημόσια την πολιτική πλευρά του ποιητή, «Ολίγαι λέξεις περί στιχουργίας» και άλλα.
Τα οικονομικά του βελτιώνονται σημαντικά και τα επόμενα χρόνια ταξιδεύει στο Κάιρο (1893), στο Παρίσι και στο Λονδίνο με τον αδελφό του Τζων (1897). Το 1899 πεθαίνει η μητέρα του σε ηλικία 65 ετών, γεγονός που συγκλονίζει τον ποιητή. Το 1901 και το 1903 ταξιδεύει στην Ελλάδα και γνωρίζεται στην Αθήνα με Ελληνες πεζογράφους (Πολέμης, Ξενόπουλος, Πορφύρας). Στις 30 Νοεμβρίου του 1903, δημοσιεύεται στα Παναθήναια το ιστορικό άρθρο του Ξενόπουλου για τον Καβάφη με τίτλο «Ένας Ποιητής».
Την ίδια χρονιά γράφει και το σημαντικότερο πεζό κείμενό του, τον «φιλοσοφικό έλεγχο» των ποιημάτων του που είναι γνωστό με τον τίτλο «Ποιητική».
Τα επόμενα χρόνια κυλούν ανάμεσα σε ποιητικούς, φιλοσοφικούς στοχασμούς, γνωριμίες με εξέχουσες προσωπικότητες στην Αλεξάνδρεια (Ιων Δραγούμης, Ε.Μ. Φόρστερ), ανανεώσεις συμβολαίων εργασίας στις Αρδεύσεις και τους διαδοχικούς θανάτους των αδερφών του. Σημαντικό βιογραφικό στοιχείο αποτελεί και η εγκατάσταση του ποιητή στο περίφημο σπίτι-εργαστήρι της οδού Λέψιους στα 1907, όπου και θα περάσει το υπόλοιπο της ζωής του δημιουργώντας το σημαντικότερο τμήμα, ποσοτικά και ποιοτικά του έργου του.
Το 1922 δηλώνει την πρόθεσή του να μη συνεχίσει την εργασία του στις Αρδεύσεις απ' όπου και παραιτείται με το βαθμό του υποτμηματάρχη («επιτέλους ελευθερώθηκα απ' αυτό το μισητό πράγμα») και χωρίς καμιά περίσπαση αφοσιώνεται στη συμπλήρωση του ποιητικού του έργου.
Το 1926 η κυβέρνηση του δικτάτορα Πάγκαλου απονέμει στον Καβάφη το παράσημο του Φοίνικος, διάκριση την οποία ο ποιητής αποδέχεται υποστηρίζοντας ότι «Το παράσημο μου το απένειμε η Ελληνική Πολιτεία, την οποία σέβομαι και αγαπώ.
Η επιστροφή του παρασήμου θα είναι προσβολή εκ μέρους μου προς την Ελληνικήν Πολιτείαν γι' αυτό και το κρατώ».
Το 1927 γνωρίζεται με τη Μαρίκα Κοτοπούλη και το Νίκο Καζαντζάκη. Από το 1930 αρχίζει να υποφέρει από το λάρυγγά του και τον Ιούλιο του 1932 οι γιατροί διαγιγνώσκουν καρκίνο του λάρυγγα.
Πηγαίνει στην Αθήνα όπου εισάγεται σε νοσοκομείο και του γίνεται τραχειοτομία.
Μετά από τετράμηνη παραμονή στην Αθήνα, επιστρέφει στην Αλεξάνδρεια όπου και το επόμενο έτος, 1933, στις 29 Απριλίου, μέρα των γενεθλίων του, πεθαίνει.

---

Το «πάθος» του Κ.Π. Καβάφη

Ο Καβάφης είχε ένα μεγάλο «πάθος», μια παρεκτροπή από τα συνήθη που οι περισσότεροι μελετητές του έργου και της ζωής του θεωρούν ότι πρόκειται για την ομοφυλοφιλική ερωτική ζωή του ποιητή. Χαρακτηριστικές του ψυχοπνευματικού βασανισμού του είναι οι βραχυγραφημένες σημειώσεις που κρατά: «Πρέπει αλύγιστα να επιβάλω στον εαυτό μου ένα τέρμα εώς την 1η Απριλίου, διαφορετικά δεν θα μπορέσω να ταξιδέψω. Θ' αρρωστήσω και πώς θα περάσω τη θάλασσα, και πώς, αρρωστημένος θ' απολαύσω το ταξίδι μου; 16 Μαρτίου: Μεσάνυχτα. Υπέκυψα εκ νέου. Απελπισία, απελπισία, απελπισία. Καμιά ελπίδα δεν υπάρχει. Παρεκτός αν σταματήσω ως τις 15 Απριλίου. Ο θεός βοηθός.» και κάπου αλλού: «Υφίσταμαι μαρτύριο. Σηκώθηκα και γράφω τώρα. Τί θα κάμω και τι θα γίνει; Τί να κάνω; ...Βοήθεια. Είμαι χαμένος.» Απ' αυτές τις σημειώσεις ενός απελπισμένου ανθρώπου που ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια καθώς και από τα ερωτικά ποιήματά του, πολλοί μελετητές έβγαλαν αβίαστα το συμπέρασμα περί της ανώμαλης σεξουαλικής συμπεριφοράς του ποιητή. Και όμως ... Ο Ατανάζιο Κατράρο, πρώτος μεταφραστής στα ιταλικά των ποιημάτων του Καβάφη και προσωπικός του φίλος, γράφει: «Την ομοφυλοφιλία του Καβάφη τη βαραίνει ένα μεγάλο ερωτηματικό, που χρειάζεται βαθιά συνετή και αντικειμενική μελέτη και δεν αποκλείεται η απόφαση να είναι απαλλακτική. Κανείς δεν μπόρεσε ποτέ να προσκομίσει μια απόδειξη για το αμάρτημα που αποδίδεται στον ποιητή και ποτέ δεν βρέθηκε ανακατεμένος σ' ένα σκάνδαλο.» Διπλής σημασίας η παραπάνω δήλωση.

Πρόκειται για δήλωση προσωπικού φίλου του ποιητή που εννοείται ότι γνωρίζει καλά τον άνθρωπο και επιπλέον αναφέρεται η έλλειψη αποδείξεων και σκανδάλων στα οποία να είχε ανακατευτεί ο ποιητής. Σε ανάλογες βάσεις (που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν) στηρίχτηκαν, ο Στρατής Τσίρκας και ο Ι.Μ. Χατζηφώτης για να εκφράσουν την πολύ ενδιαφέρουσα άποψη ότι το «πάθος» του Καβάφη δεν ήταν η ομοφυλοφιλία του αλλά ο αυνανισμός και ο αλκοολισμός. Ηταν πολύ ντροπαλός (όπως εξάλλου ομολογείται απ' όλους) ο ποιητής για να προχωρήσει σε κάτι περισσότερο από το «μοναχικό» πάθος του, υποστηρίζει ο Ι.Μ. Χατζηφώτης.

του Καβάφη κινούνται - σύμφωνα με τη γνώμη των δύο λογοτεχνών - στα όρια της φαντασίας και του απραγματοποίητου.

Είχε τις προθέσεις ο Καβάφης αλλά δεν τις έκανε πράξη... Για περισσότερες, όμως, πληροφορίες πάνω στο ενδιαφέρον αυτό θέμα της ζωής του Καβάφη, θα σας προτείνω το βιβλίο «Καβαφικά» του Ι.Μ. Χατζηφώτη (πήγαινε στις εκδόσεις).

---

Το Εργο του Κ.Π. Καβάφη

Ο Κάβαφης, όσο ζούσε, δεν εξέδωσε ποτέ ολόκληρο το ποιητικό του έργο, το οποίο, άλλωστε, συμπλήρωνε ως την τελευταία στιγμή της ζωής του. Ούτε, φυσικά, πραγματοποίησε ποτέ μια κανονικά εμπορική έκδοση.

Ακολούθησε ένα δικό του, ιδιόρρυθμο σύστημα έκδοσης και κυκλοφορίας του έργου, το οποίο και προκάλεσε πολλές συζητήσεις στο χώρο των καβαφικών μελετών. Σύμφωνα με τη διδακτορική διατριβή του Γ.Π. Σαββίδη, υπήρξαν τρία διαφορετικά στάδια εκδοτικής τακτικής, σε «μονόφυλλα», «τεύχη» και «συλλογές», τα οποία αντιπροσωπεύουν τρεις διαφορετικές φάσεις στην ιστορία της καβαφικής ποίησης.

Η μέθοδος των «μονόφυλλων» χρησιμοποιείται από το 1891 ως και το 1904, οπότε ο ποιητής τυπώνει το πρώτο «τεύχος» με 21 ποιήματα.

Η πρώτη χρονολογική «συλλογή » του κυκλοφόρησε, ιδιωτικά πάντα κατά την πάγια τακτική του, το 1912 και η πρώτη θεματική «συλλογή» του το 1917. Για πρώτη φορά συγκεντρωμένο ολόκληρο το σώμα της αναγνωρισμένης καβαφικής ποίησης, κυκλοφόρησε το 1935 με επιμέλεια της Ρίκας Σεγκοπούλου, ενώ σήμερα κυκλοφορούν έγκυρες εκδόσεις των «αναγνωρισμένων», των «ανέκδοτων», των «αποκηρυγμένων» ποιημάτων (φροντισμένες από το Γ.Π. Σαββίδη) και των «ατελών» ποιημάτων του (από τη Ρενάτα Λαβανίνι).

Ολα τα ποιήματά του ο Καβάφης τα έγραψε στην ελληνική, με την εξαίρεση ελαχίστων από τα μέχρι το 1968 ανεκδότων ποιημάτων του.  

Συνολικά τα ποιήματα που έγραψε ο Καβάφης είναι 154. Επιπλέον θα πρέπει να υπολογιστούν άλλα 75 που παρέμειναν ανέκδοτα εώς το 1968 και τα οποία βρέθηκαν στο Αρχείο του ή σε χέρια φίλων του καθώς και 27 ποιήματα που δημοσίευσε μεν ο ίδιος μεταξύ 1886 και 1898 αλλά που αργότερα τα αποκήρυξε.

Ο Καβάφης έγραψε και κάποια πεζά, δοκίμια, μελέτες, μεταξύ των οποίων: «Τα Ελγίνεια Μάρμαρα», «Οι Βυζαντινοί ποιηταί», «Το Κυπριακόν ζήτημα», «Το Τέλος του Οδυσσέως», «Μία σελίς της Τρωϊκής Ιστορίας» κ.α. Σύμφωνα με διευκρινίσεις και υποδείξεις του ποιητή, τα ποιήματά του κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες: τα ιστορικά, τα φιλοσοφικά και τα ηδονικά ή αισθησιακά.

Αν και στην αρχή η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη συνάντησε την εχθρότητα και την επιφύλαξη του πνευματικού κόσμου, με τον καιρό επιβλήθηκε στη συνείδηση όλων σαν ένας ιδιόμορφος αλλά μεστός και γεμάτος με ουσιαστικό περιεχόμενο ποιητής που δεν ενδιαφερόταν για την εξωτερική εμφάνιση του στίχου του αλλά μονάχα για τον εσωτερικό στοχασμό, τη φιλοσοφική σκέψη και το στοχαστικό δίδαγμα.

Μετά θάνατον, ο Καβάφης έγινε αντικείμενο μακρόχρονης μελέτης από ποιητές και μελετητές του έργου του σε όλο τον κόσμο. Τα ποιήματά του εκδόθηκαν και εκδίδονται σε συλλογές, ενώ πρόκειται και για τον πιο πολυμεταφρασμένο Νεοέλληνα λογοτέχνη. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ολλανδέζικα, αραβικά, γιαπωνέζικα, αρμένικα, ινδικά, σλαβικές γλώσσες και σε πάρα πολλές άλλες γλώσσες.Στην οδό Λέψιους στην Αλεξάνδρεια, το διαμέρισμα του Καβάφη έχει μετατραπεί σε μουσείο με εκδόσεις, χειρόγραφα, μεταφράσεις, δημοσιεύματα και έργα τέχνης εμπνευσμένα από το έργο του, πλούσιο φωτογραφικό, φιλολογικό και άλλο υλικό.

Εκδόσεις έργων του Κ.Π. Καβάφη

1. Κ.Π. Καβάφη «Ποιήματα» Καλλιτεχνική εργασία Τάκη Καλμούχου. Φιλολογική επιμέλεια Ρίκας Σεγκοπούλου.
Μέριμνα Ενώσεως «Ελλήνων Λογοτεχνών». Έκδοσις «Αλεξανδρινής Τέχνης». 10, Rue Lepsius, Alexandrie-Egypte, 1935. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση των Καβαφικών ποιημάτων, 2 χρόνια μετά το θάνατό του.
2. «Απαντα Ποιητικά» Κ.Π. Καβάφης (ύψιλον / βιβλία, 1990).
Περιλαμβάνει όλα τα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη (τα γνωστά, τα ανέκδοτα και τα αποκηρυγμένα) καθώς και ένα ενδιαφέρον χρονολόγιο με τα γεγονότα της ζωής του και τον ιστορικό περίγυρό του.
3. Κ.Π. Καβάφη «Τα Ποιήματα» 1897-1918 Νέα Εκδοση του Γ.Π. Σαββίδη (Ικαρος).
Η πρώτη τυποποιημένη έκδοση το 1963. Από τότε πολλές ανατυπώσεις.
4. Κ.Π. Καβάφη «Τα Ποιήματα» 1919-1933 Νέα Εκδοση του Γ.Π. Σαββίδη (Ικαρος).
Η πρώτη τυποποιημένη έκδοση το 1963. Από τότε πολλές ανατυπώσεις.
5. Κ.Π. Καβάφης «Ατελή Ποιήματα» 1918-1932 Φιλολογική έκδοση και σχόλια Renata Lavagnini (Ικαρος 1994).
Πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση με πλούσιο υλικό, σχόλια, κριτικές παρατηρήσεις κλπ.
6. «Ανέκδοτα Ποιήματα 1882-1923» Κ.Π. Καβάφης Φιλολογική επιμέλεια Γ.Π. Σαββίδης (Ικαρος 1968).
Περιλαμβάνει τα ανέκδοτα ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη (75 τον αριθμό) που ο Σαββίδης συγκέντρωσε από το Αρχείο του Καβάφη και από φίλους του καθώς επίσης και κάποια πεζά του ποιητή. Κατά καιρούς έχει κυκλοφορήσει σε νέες ανατυπώσεις. Η νέα έκδοση φέρει τίτλο «Κρυμμένα Ποιήματα» (βλ. παρακάτω)
7. Κ.Π. Καβάφης «Κρυμμένα Ποιήματα» 1877?-1923 Φιλολογική Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδης (Ικαρος 1993, 1997).
8. Κ.Π. Καβάφης «Αποκηρυγμένα Ποιήματα και Μεταφράσεις» 1886-1998 Φιλολογική Επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδης (Ικαρος 1983).
9. «Πεζά» Κ.Π. Καβάφης Επιμέλεια Γ. Παπουτσάκης (Φέξης 1963).
Περιλαμβάνει το σύνολο των πεζών του Καβάφη με τα δημοσιευμένα καθώς και ορισμένα ανέκδοτα. Ο Παπουτσάκης ήταν ο μεταφραστής του ποιητή στα γαλλικά.
10. «Ανέκδοτα Πεζά Κείμενα» Κ.Π. Καβάφη Επιμέλεια Μιχ. Περίδης (Φέξης 1963).
Περιλαμβάνει το σύνολο των ανέκδοτων πεζών του Καβάφη. Ο Περίδης ήταν από τους πρώτους μελετητές του.
11. «Κ.Π Καβάφης - Άπαντα τα Δημοσιευμένα Ποιήματα» Αποστολίδης Ρένος, Αποστολίδης Ήρκος, Αποστολίδης Στάντης (Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα / Δεκέμβριος 2002).
12. C.P. Cavafy «Collected Poems» Translated by Edmund Keeley and Philip Sherrard / Edited by George Savidis / Published in Great Britain by The Hogarth Press in 1975.
Περιλαμβάνει το σύνολο των ποιημάτων του Καβάφη σε μετάφραση στα αγγλικά από τους Keeley και Sherrard και μαζί βιογραφικό και σχόλια στην αγγλική. C.P. Cavafy's poems translated in english by Keeley and Sherrard. Also biographical note and various notes to the poems.
13. Constantin Cavafis «Poemes» Πρόλογος, Μετάφραση και Σημειώσεις από τον Dominique Grandmont / Εκδόσεις Gallimard, σειρά Du Monde Entier, 1999.
Μια νέα μετάφραση του καβαφικού έργου στα γαλλικά που γνώρισε τη θερμή υποδοχή της κριτικής.
14. «Κ.Π. Καβάφη - Τα Πεζά (1882;-1931)» Φιλολογική Επιμέλεια: Μιχάλης Πιερής / Ίκαρος Εκδοτική Εταιρία 2003.
15. «Κ.Π. Καβάφη - Ποιήματα 1882-1932. Από τα Θεραπειά στα περίχωρα της Αντιοχείας» Επιμέλεια: Μανόλης Σαββίδης / Εκδόσεις Ερμής 2003.
16. «Κ.Π. Καβάφης - Πανομοιότυπα των πέντε πρώτων φυλλαδίων του (1891;-1904)» Παρουσίαση-Σχόλια: Γ.Π. Σαββίδης / Εκδόσεις ΕΛΙΑ 2003.
17. «C.P. Cavafy - 154 Poems» Translated by Evangelos Sachperoglou / Athens 2003.
18. «Poems by C.P. Cavafy» 63 Poems translated, from the Greek, by J.C. Cavafy / Κέδρος 2003.
19. «153 + 1 Ποιήματα» ΚΑΒΑΦΗΣ - ΚΑΒΑΦΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΥΑΝΟΙ Πρόλογος - Επιμέλεια: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΡΜΑΤΖΟΣ / Εκδόσεις Εκάτη, Αθήνα 2004
20. «The Canon» - The Original One Hundred and Fifty-Four Poems Translated by STRATIS HAVIARAS / Hermes Publishing, Athens 2004.
21. «Κ.Π. Καβάφη - Ποιήματα» - Φωτογραφική Αναπαραγωγή της Αλεξανδρινής Έκδοσης Καλλιτεχνική Εργασία: Τάκη Καλμούχου / Φιλολογική Επιμέλεια: Ρίκας Σεγκοπούλου / Εκδόσεις Ηριδανός
22. «Άπαντα Τα Ποιήματα» Εισαγωγή & Επιμέλεια: Σόνια Ιλίνσκαγια / Εκδόσεις ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ και Σόνια Ιλίνσκαγια, Αθήνα 2003.

Βιβλία για τον Κ.Π. Καβάφη

1. «Ο Καβάφης και η εποχή του» Στρατή Τσίρκα. Κέδρος 1958. (Όγδοη έκδοση 1987) Ενα από τα πιο περιεκτικά βιβλία που έχουν γραφτεί για τον ποιητή και την εποχή του.
2. «Ο Πολιτικός Καβάφης» Στρατή Τσίρκα / Κέδρος 1971.
3. «Ο Βίος και το Έργο του Κωνσταντίνου Καβάφη» Μιχάλη Περίδη / Ίκαρος 1948.
4. «Ιστορικά και άλλα πρόσωπα στην ποίηση του Καβάφη» Κυρ. Ντελόπουλου / Βιο-βιβλιογραφική έρευνα / 1972
Ακολούθησε και δεύτερη έκδοση «αναθεωρημένη και ανασυνταγμένη», με τίτλο «Καβάφη, Ιστορικά και άλλα πρόσωπα. Ιστορική φιλολογική και βιβλιογραφική έρευνα». Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, 1978.
5. «Σχόλια στον Καβάφη» Ι.Α. Σαρεγιάννης / Πρόλογος Γιώργου Σεφέρη / Εισαγωγή και φροντίδα Ζήσιμου Λορεντζάτου / Ικαρος 1964.
6. «Ο φίλος μου ο Καβάφης» Ατανάζιο Κατράρο / Μετάφραση Αριστέα Ράλλη (Ικαρος 1970).
Ο Ατανάζιο Κατράρο υπήρξε ο πρώτος μεταφραστής του Καβάφη στα ιταλικά και επιπλέον πολύ καλός φίλος του ποιητή.
7. «Οι Καβαφικές Εκδόσεις (1891-1932)» Γ.Π. Σαββίδης / Εκδοση «Ταχυδρόμου», Αθήνα 1966.
Πρόκειται για μια μοναδική διδακτορική διατριβή του Σαββίδη. Μια βιβλιογραφική μελέτη με περιγραφές και σχόλια.
8. «Καβαφικά» Ι.Μ. Χατζηφώτης / Εκδόσεις «Παρουσία», Δεύτερη Εκδοση, Αθήνα 1995.
11 δοκίμια για τον Καβάφη, την ερωτική ζωή του, την καταγωγή του, τη σχέση του με το Βυζάντιο, το συγγραφέα του πρώτου αντικαβαφικού λιβέλλου και άλλα θέματα.
9. «Λεύκωμα Καβάφη 1863-1910» Επιμέλεια Λένας Σαββίδη / Ερμής 1983.
10. «Ο Καβάφης του Σεφέρη» Α'. Επιμέλεια Γ.Π. Σαββίδη / Ερμής 1984.
11. «Μικρά Καβαφικά» Α' και Β' τόμος. Γ. Π. Σαββίδης / Ερμής 1985 και 1987 (αντίστοιχα).
12. «Πίνακας λέξεων των 154 ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη» Ξ.Α. Κοκόλη / Ερμής 1976.
Επίσης σε παράρτημα: «Ορθογραφικά Σημάδια και Σημεία Στίξης».
13. «Εισαγωγή στην ποίηση του Καβάφη. Επιλογή κριτικών κειμένων» Επιμέλεια: Μιχάλης Πιερής / Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Δεύτερη Εκδοση, Ηράκλειο 1997.
Πρόκειται για μια ανθολογία κριτικών κειμένων πάνω στο έργο του Καβάφη. Η ανθολόγηση καλύπτει χρονικό διάστημα 90 ετών (1903-1993)...
14. «Παρωδίες καβαφικών ποιημάτων (1917-1997)» Συγκέντρωση, Παρουσίαση, Σχόλια: Δημήτρης Δασκαλόπουλος / Εκδόσεις Πατάκη, 1999.
170 παρωδίες ποιημάτων του Καβάφη από δυσεύρετα περιοδικά της Αθήνας και της Αλεξάνδρειας.
15. «Ημερολόγιο 2001: Συγγραφείς Στο Χρόνο. Καβάφης» Επιμέλεια: Κατερίνα Κωστίου / Εκδόσεις Διάμετρος, Χαλκίδα 2000.
Ημερολόγιο του 2001 με βιογραφικό σημείωμα, ποιήματα, κριτικές, δοκίμια για τον Καβάφη...
16. «Συνομιλώντας με τον Καβάφη» Επιμέλεια: Νάσος Βαγενάς / Εκδόσεις Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 2000.
Ανθολογία 153 καβαφογενών ποιημάτων 135 ξένων ποιητών από 19 διαφορετικές γλώσσες...
17. «Καβάφης» Robert Liddell / Εκδόσεις Γκοβόστη, Β' Έκδοση, 2002.
Η βιογραφία του Καβάφη από τον Robert Liddell, που έτυχε ευρείας αποδοχής και τώρα επανεκδίδεται με εισαγωγή και ενημερωμένη βιβλιογραφία από τον Peter Mackridge.
18. «Ο Βίος και το Έργο του Κ.Π. Καβάφη» Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Μαρία Στασινοπούλου / Εκδόσεις Μεταίχμιο, Α' Έκδοση (Δεκέμβριος 2002).
19. «Η Βιβλιοθήκη Κ.Π. Καβάφη» Καταγραφή & Επιμέλεια Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού / Εκδόσεις Ερμής & Αρχείο Καβάφη, 2003.
20. «Βιβλιογραφία Κ.Π. Καβάφη (1886-2000)» Δ. Δασκαλόπουλος / Έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, 2003.
21. «Ελληνικά καβαφογενή ποιήματα (1909-2001)» Δ. Δασκαλόπουλος / Έκδοση του Πανεπιστημίου Πατρών, 2003.
22. «Ο Κ.Π. Καβάφης και η ρωσική ποίηση του "Αργυρού Αιώνα"» Σόνια Ιλίνσκαγια / Εκδόσεις ΝΑΡΚΙΣΣΟΣ και Σόνια Ιλίνσκαγια, Αθήνα 2004.
23. «Η Βιβλιοθήκη Κ.Π. Καβάφη» Καταγραφή & Επιμέλεια Μιχαήλα Καραμπίνη-Ιατρού / Αρχείο Καβάφη - Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ, Αθήνα 2004.
Περιοδικές εκδόσεις στα ελληνικά και στα αγγλικά, βιβλία στα νέα ελληνικά, στα αρχαία ελληνικά, στα λατινικά, ιερά κείμενα, ξενόγλωσσα, ταξιδιωτικά και λεξικά της προσωπικής βιβλιοθήκης του Κ.Π. Καβάφη.
24. «Παλίμψηστα» Βαγγέλης Τσίνας / Εκδόσεις ΑΤΡΑΠΟΣ, Αθήνα.
Η αλήθεια, η ηθική, ο ελληνισμός, η πολιτική, η γλώσσα και η τέχνη στο έργο του Καβάφη. Επίσης, Καβαφική βιβλιογραφία και βασική δισκογραφία.

Δισκογραφία Κ.Π. Καβάφη

1. MANOΣ XATZIΔAKIΣ:
«Mέρες του 1903», ένα τραγούδι στον κύκλο «O μεγάλος Eρωτικός» (1972). Για ορχήστρα και φωνή. Στον δίσκο «O μεγάλος Eρωτικός», Nότος (Λύρα), 1972. Tραγουδά ο Δημήτρης Ψαριανός. Yπάρχουν και νεώτερες εκτελέσεις: Στον δίσκο «Mάνος Xατζιδάκις- Σπύρος Σακκάς: Tο Pεσιτάλ», Σείριος (MBI), 1990 και στον δίσκο «H Σόνια Θεοδωρίδου συναντά τον Mάνο Xατζιδάκι», Σείριος (Lyrikon), 1997.
2. NIKHΦOPOΣ PΩTAΣ:
«Tραγούδια Kαβάφη» (1972). Σε δύο εκδοχές: α) μόνο για φωνή και β) για φωνή συνοδεία ήχων και κρότων (στο δίσκο). Περιλαμβάνει 14 τραγούδια: «Tα βήματα», «Tείχη», «Tα άλογα του Aχιλλέως», «Che fece ... il gran rifiuto», «H πόλις», «H σατραπεία», «Για νάρθουν», «Tρώες», «Eν μεγάλη ελληνική αποικία 200 π.X.», «Tεχνουργός κρατήρων», «O Iωάννης Kαντακουζηνός υπερισχύει», «Aπό την σχολήν του περιωνύμου φιλοσόφου», «Ένας νέος της τέχνης του Λόγου - στο 24ον έτος του», «Aπό υαλί χρωματιστό». Στον δίσκο «Tραγούδια Kαβάφη - Aντιφωνίες», Mούσα, 1972. Παίζει και τραγουδά ο συνθέτης. (Δεν έχει ανατυπωθεί).
3. ΔHMOΣ MOYTΣHΣ:
«H πόλις», «Aπολείπειν ο θεός Aντώνιον» και «Θάλασσα του Πρωιού» στον κύκλο «Tετραλογία», για ορχήστρα, φωνή και χορωδία. Στον δίσκο «Tετραλογία», EMI, 1975. Tραγουδούν Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Xρήστος Λεττονός και χορωδία.
4. ΓIANNHΣ ΓΛEZOΣ:
«Περιμένοντας τους βαρβάρους» (1975-1978). Kύκλος 12 τραγουδιών για ορχήστρα και φωνή, που περιλαμβάνει: «Περιμένοντας τους βαρβάρους», «Tείχη», «Tρώες», «Tα παράθυρα», «Θερμοπύλες», «Kεριά», «Δέησις», «H πόλις», «Φωνές», «Όσο μπορείς», «Aπολείπειν ο θεός Aντώνιον», «Iθάκη». Στον δίσκο «Περιμένοντας τους βαρβάρους», Λύρα, 1979. Tραγουδά ο συνθέτης.
5. Λ. AΔAMOΠOYΛOΣ:
Ένα τραγούδι, το «Eπέστρεφε». Στον δίσκο «Kέρκυρα '81- Aγώνες Eλληνικού Tραγουδιού - Tα 30 τραγούδια». Διευθύνει ο Mάνος Xατζιδάκις, Mίνως, 1981. Tραγουδά ο Hλίας Λιούγκος.
6. MIKHΣ ΘEOΔΩPAKHΣ:
Ένας στίχος από το «H πόλις» («Δεν έχει πλοίο διά σε, δεν έχει οδό») στο γ' μέρος της Συμφωνίας αρ. 3, για μέτζο σοπράνο, χορωδία και ορχήστρα (1980-81). Στον δίσκο του «3η Συμφωνία», Mίνως, 1982.
7. ΘANOΣ MIKPOYTΣIKOΣ:
«O γέρος της Aλεξάνδρειας» (1982), κύκλος τραγουδιών, για ορχήστρα και φωνή: «O Γενάρης του 1904», «Eπέστρεφε», «Mονοτονία», «Eπήγα», «O Δεκέμβρης του 1903», «Eπιθυμίες», «Σύγχυσις». Στον δίσκο «O γέρος της Aλεξάνδρειας - Iχνογραφία», CBS (Sony), 1983. Tραγουδούν: Γιώργος Mεράντζας, Kώστας Θωμαΐδης. Tο έργο (τα πέντε από τα εφτά τραγούδια: παραλείφθηκαν το «Eπήγα» και το «Σύγχυσις») ηχογραφήθηκε εκ νέου πρόσφατα, 1996, με τον Kώστα Θωμαΐδη (τραγούδι και μαντολίνο) και τον συνθέτη στο πιάνο. Στον δίσκο «Θάνος Mικρούτσικος. Ποίηση με μουσική. Kωνσταντίνος Kαβάφης - Xριστόφορος Λιοντάκης» EMI-His Master's Voice, Φεβρουάριος 1997.
8. APΓYPHΣ KOYNAΔHΣ:
Πέντε ποιήματα του Kωνσταντίνου Kαβάφη (1955-αναθεώρηση 1961). Για πιάνο και φωνή. («Eκόμισα εις την Tέχνη», «Θυμήσου Σώμα...», «Φωνές», «Eπέστρεφε», «Mακρυά»). Mόνο τα τρία τελευταία, στο δίσκο «Aργύρη Kουνάδη-Γιώργου Kουρουπού: Tραγούδια για φωνή και πιάνο σε ποίηση Σεφέρη-Kαβάφη-Λόρκα». Σπύρος Σακκάς, τραγούδι, Γιώργος Kουρουπός, πιάνο. Aετοπούλειο Πολιτιστικό Kέντρο Δήμου Xαλανδρίου και EPT, 1988.
9. AΛEΞANΔPOΣ KAPOZAΣ:
Tιμή στον K. Kαβάφη (1988-89). Kύκλος επτά τραγουδιών για ορχήστρα και φωνή. «Kεριά», «Eπέστρεφε», «Όσο μπορείς», «Hδονή», «Aπολείπειν ο θεός Aντώνιον», «Δέησις», «Φωνές». Στον δίσκο του «Hommage a K. Kavafis. Tιμή στον K. Kαβάφη», Sony 1990. Tραγουδά η Aλεξάνδρα Γριζοπούλου και ο συνθέτης.
10. ΔHMHTPHΣ MHTPOΠOYΛOΣ:
10 Inventions (α΄ γραφή: 14 Inventions Tα ηδονικά -1925/26: β΄ γραφή: 10 Inventions -1927): Για πιάνο και φωνή. Tα μέρη: I. Tέσσερις κανόνες (αρ. 1-4) επάνω στα ποιήματα: «Mακρυά», «Nα μείνει», «Για νάρθουν», «Tο διπλανό τραπέζι». II. Δύο πασακάλιες (αρ. 5-6) επάνω στα ποιήματα: «Mέρες του 1903», «Γκρίζα». III. Πρελούδιο και τετράφωνη φούγκα (αρ. 7-8), «Eν τη οδώ», «O ήλιος του απογεύματος». IV. Iσοκράτημα και Coda (αρ. 9-10), «Έτσι πολύ ατένισα», «Eπήγα». Στον δίσκο «Four Song Cycles» (Musica Viva, 1992), Λίλα Aδαμάκη, υψίφωνος, Γιάννης Παπαδόπουλος, πιάνο.
11. XPIΣTOΣ NIKOΛOΠOYΛOΣ:
Ένα τραγούδι, «το Γκρίζα». Στον δίσκο του με λαϊκά τραγούδια «Άνθη ευλαβείας», Minos-EMI, 1996. Tραγουδά η Eλευθερία Aρβανιτάκη.
12. XAPHΣ BPONTOΣ:
Tέσσερα τραγούδια σε ποίηση Kαβάφη για φωνή και σύνολο δωματίου (1978-79): «Eν απογνώσει», «Tο 31 π.X. στην Aλεξάνδρεια», «Eύνοια του Aλεξάνδρου Bάλα», «Eις το επίνειον». Στο δίσκο «Mουσική Δωματίου», H Λέσχη του Δίσκου, 1996. Hχογράφηση συναυλίας που δόθηκε στις 28.7.95 στο Atheneaum με τους: Nένη Zάππα, φωνή, Παναγιώτη Δράκο, φλάουτο, Στάθη Kιοσόγλου, κλαρινέτο, Claire Demeulenaere, τσέλο, και Έφη Aγραφιώτη, πιάνο.
13. ANTIOXOΣ EYAΓΓEΛATOΣ:
Kύκλος τεσσάρων τραγουδιών σε ποίηση K. Kαβάφη (1965), για ορχήστρα εγχόρδων και φωνή. «Θερμοπύλες», «Iωνικόν», «Φωνές», «Kεριά». Στον δίσκο «Έργα Aντίοχου Eυαγγελάτου», Φόρμιγξ, 1998. Παίζει η τσέχικη Συμφωνική Oρχήστρα του Kάρλοβι Bάρι υπό την διεύθυνση του Bύρωνα Φιδετζή και τραγουδά η Δάφνη Eυαγγελάτου.
14. ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΤΡΙΤΣΗΣ:
13 ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη («Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον», «Θερμοπύλες», «Πόλις», «Ιθάκη», «Φωνές», «Όσο μπορείς», «Ο ήλιος του απογεύματος» κ.α.) σε μουσική και επιμέλεια παραγωγής του Γιάννη Πετρίτση. Τραγουδά ο Αλέξανδρος Χατζής. Απαγγέλλουν ο Μιχάλης Κακογιάννης, ο Γρηγόρης Βαλτινός και η Κάτια Δανδουλάκη. Από τη δισκογραφική εταιρία Bonus. Σημείωση: O συνθέτης Γιάννης Σπανός ετοιμάζεται, όπως έχει δηλώσει, να εκδώσει σε δίσκο τραγούδια που έχει γράψει σε ποίηση K.Π. Kαβάφη. Eκκρεμεί επίσης η έκδοση σε δίσκο της (βραβευμένης) μουσικής που συνέθεσε ο Bαγγέλης Παπαθανασίου (Vangelis) για την κινηματογραφική ταινία του Γιάννη Σμαραγδή «Kαβάφης».

cavafis.compupress.gr 

Αντιγραφή: Φώτης Μανιός

http://ksipnistere.blogspot.com